ÇAĞDAŞ EĞİTİME GİDEN YOL VE  KÖY ENSTİTÜLERİ–1  

 ÇAĞDAŞ EĞİTİME GİDEN YOL VE  KÖY ENSTİTÜLERİ–1           

Mustafa Kemal, öğretmenlere ve öğretmen yetiştiren kurumlara büyük önem vermişti. Anadolu’daki sert savaş şartlarına rağmen 1921 yılında; Malatya, Burdur, Diyarbakır, Çorum illerine yeni öğretmen okulları açılırken, 1922’lerde öğretmen yetiştirmek için yeni düzenlemeler yapılması ve ‘Mıntıka öğretmen okulları’ kurulması planlanıyordu.

Cumhuriyet döneminde bu fikir devamlı canlı tutulmuş, Üniversitenin Deneysel Psikoloji Öğretim Üyesi Ali Haydar (Taner) 1924 sonlarında verdiği bir konferansta, köylere öğretmen yetiştirmek üzere daha basit öğretmen okulları kurulmasını öneriyordu. Ali Haydar’a göre; Türkiye’de köy ve şehir hayatları birbirinden çok farklı idi. Şehirde yetişmiş kişilerin köylerde öğretmenlik yapmaları çok zordu. İlkokul çıkışlı köy çocuklarının alınacağı üç yıllık ‘Köy Muallim Mektepleri’nde, çocuklar köy hayatına yakın bir biçimde yaşamalıydı. Ali Haydar beyin program taslağını hazırladığı bu okullar, 1925’te Konya’da toplanan Maarif Müfettişleri Kongresi’nin gündeminde de yer aldı. Bakanlıkta bir ‘Köy Mektebi’ dairesinin kurulmasını isteyenler, köylüyü köyden ayırmayacak, üretimden koparmadan çağdaşlaştıracak bir okul istiyorlardı. Bu arada, Maarif Vekâleti’nin daveti üzerine Türkiye’ye gelip oldukça önemli bir rapor veren John Dewey, köy okullarına öğretmen yetiştirecek tipte öğretmen okulları kurulmasını öneriyordu.

1926 yılında çıkan Maarif Teşkilatı Kanunu’nda, ilköğretim okullarının yanı sıra bir de ‘Köy Muallim Mektepleri’ kabul edilmişti. 1927–1928 öğretim yılında da Kayseri Zencidere’de bir ‘Köy Muallim Mektebi’ kuruluyor, Denizli Erkek Öğretmen Okulu da bu amaç için düzenleniyordu. Diğer öğretmen okulları beş yıl iken, bu okullar üç yıllıktı. Buradan mezun olanlara köyde, okulun yanında bir ev, üretimi kendine ait olmak üzere bir bahçelik veya hayvan yetiştireceği bir ahırlık verilecekti. Öğrenciyi köy hayatına hazırlamak için, üretime yönelik bu tür yan kuruluşları da vardı. Bu okullar için köy öğretmeni yetiştirmeye yönelik bir program hazırlanmıştı.

Milli Eğitim Bakanı Mustafa Necati Bey, hem öğretmenlere çok değer vermiş, hem de öğretmen okullarının yeniden düzenlenmesi ve yeni öğretmen okulları açılması yönünde büyük çalışmalar yapmıştır.

1930’ların ortalarına gelindiğinde, ülkedeki yaklaşık 40.000 Köyün 35.000’inde okul yoktu. Nüfusunun % 80’den fazlası köylerde yaşayan bir ülke için bu, oldukça dramatik bir tablo idi. Bu tablo, Cumhuriyet hükümetlerini, ağırlıklı olarak ‘Köy Eğitmen Kursları’ gibi kısa vadeli, fakat köylüye yönelik öğretmen yetiştirme fikrine yöneltti.

Gerek 1932 yılında Halkevlerinin kurulması ve güçlü bir şekilde köycülük çalışmalarının başlaması, gerekse yıllarca Türk Ocakları’nda ‘Köycü Doktor’ olarak çalışan Reşit Galip’in Maarif Vekili olması, Türkiye’de tekrar köye yönelik başka bir hareketi doğurdu. O zamana kadar köylerde açılan okullara da, şehirlerdeki öğretmen okullarından yetişen gençler gönderiliyordu. Hatta bunlar 20. yüz yılın başlarından beri Türk Gençliğinde görülen yüksek idealist fikirlerle köye seve seve gidiyorlardı. Ama köyde hayal kırıklığına uğruyorlar ve maddi manevi bir yalnızlık içinde karamsarlığa düşüyorlar, köy hayatını yadırgayıp, insanın doğası gereği, çocukluğunun ve gençliğinin geçtiği şehir hayatına özlem duyuyorlardı. Böyle bir durumda öğretmenler, köyden bir an önce kurtulmak için çeşitli yollar arıyorlar, çevresine uyum sağlamayı ve faydalı olmayı düşünemiyorlardı. Köylüler de aynı şekilde, kendileri gibi yaşamayan, giyinmeyen, yemeyen, içmeyen, öğretmeni benimsemiyorlardı. Öğretmenler en küçük bir tatilde şehirlere kaçıyorlardı. Bunda öğretmen okullarının eğitim şeklinin de rolü vardı. Orada gençler köy gerçeğinden tamamen uzak, teorik olarak yetiştiriliyorlardı. Bu durum Türk eğitiminde uzun zamandan beri gözlemlendiği için, cumhuriyet ilanından beri, köy gerçeğine uygun öğretmen yetiştirmek için ayrı öğretmen okulları kurulması öneriliyordu.

Reşit Galip, Maarif Vekili olduktan sonra, Bakanlıkta bir ‘Köy İşleri Komisyonu’ kurarak, ‘Devletin Köydeki Adamı’, köyün en aydını olan öğretmenin hangi özelliklere ve görevlere sahip olması gerektiğini araştırdı. Komisyon, köy öğretmenlerinde şu özelliklerin bulunmasını istiyordu. ‘Köylüyü; devrimci, laik ve Cumhuriyetçi inançlarla yetiştirmek ve bunları köylüye benimsetmek, köylünün sosyal hayatında etkili olabilmek, Türkiye Cumhuriyeti Medeni Kanunu’nun hükümlerini köyde anlatmak ve hâkim kılmak, modern görgü kurallarını köylüye öğretmek, köyün ekonomik hayatını  etkileyebilmek, ileri tarım yöntemlerini, pazar ilişkilerini onlara anlatmak, köyün aydını olmak, öğretmenliğin bütün özelliklerine sahip olup, bunları göstermek.’

Bir köy öğretmeninin bunları başarabilmesi için, kendine yol gösterecek rehberlere ve bunları başarabilecek yetenekleri kazandırabilen bir eğitime ihtiyaç vardı. Yoksa köyde kendisinden beklenen düşünüş ve devrimleri gerçekleştiremezdi.

(devam edecek)

[email protected]
www.songuldundar.com

Yazarın Kitapları